Hongkong en China
Paper Aziatische Tijgers 2001
Tijdens het blok Aziatische Tijgers kwam ik voornamelijk literatuur over Hongkong tegen. Dit zal dan ook het onderwerp worden van dit eindwerkstuk. Ik wil hierbij de economische en politieke situaties bespreken die zich voordeden tijdens de economische vooruitgang en tijdens de crisis. Bovendien wil ik kijken welke invloed de hereniging heeft op de relatie tussen China en Hongkong. Mijn vraag voor het eindwerkstuk luidt dan ook als volgt: Welke invloeden hebben de relaties tussen China en Hongkong op de economische ontwikkelingen in Hongkong? Hierbij ga ik al uit van een relatie van Hongkong met China. Dit lijkt me logisch, omdat Hongkong in 1997 weer bij China gevoegd is. Bovendien wonen er veel Chinezen in Hongkong.
Inhoud
Inleiding
H1: Hongkong
1.1: Hongkong en de overnamekwestie
H2: De economische groei: oorzaken en gevolgen
2.1: Oorzaken van de groei in Zuidoost Aziatische Regio
2.2: Economische groei in Hongkong
H3: De economische crisis: oorzaken en gevolgen
3.1: Economische crisis in Hongkong
3.2: Oorzaken van de economische crisis
3.3: Gevolgen van de economische crisis
H4: De relaties met China
4.1: De Chinese overheid
4.1.1: De hereniging
4.1.2: Shenzhen
4.2: Chinezen in Hongkong
Conclusie
Bibliografie
Inleiding
Tijdens het blok Aziatische Tijgers kwam ik voornamelijk literatuur over Hongkong tegen. Dit zal dan ook het onderwerp worden van dit eindwerkstuk. Ik wil hierbij de economische en politieke situaties bespreken die zich voordeden tijdens de economische vooruitgang en tijdens de crisis. Bovendien wil ik kijken welke invloed de hereniging heeft op de relatie tussen China en Hongkong. Mijn vraag voor het eindwerkstuk luidt dan ook als volgt: Welke invloeden hebben de relaties tussen China en Hongkong op de economische ontwikkelingen in Hongkong? Hierbij ga ik al uit van een relatie van Hongkong met China. Dit lijkt me logisch, omdat Hongkong in 1997 weer bij China gevoegd is. Bovendien wonen er veel Chinezen in Hongkong.
In het eerste hoofdstuk wil ik een korte beschrijving van Hongkong geven. Hierin zal onder andere de kwestie rond de overname door China aan de orde komen. In het tweede hoofdstuk zal ik verder ingaan op de economische groei. In dit hoofdstuk komen kenmerken van de groei aan de orde en hoe de groei ervaren werd in Hongkong. Bovendien worden er verklaringen gegeven voor deze economische groei In het derde hoofdstuk komt de economische crisis aan de orde. Ook hier zal weer eerst iets over de crisis in het algemeen verteld worden en hoe deze beleefd werd in Hongkong. Verder zal ik in dit hoofdstuk ingaan op de oorzaken van de crisis en eventuele gevolgen. In het vierde hoofdstuk zal ik ingaan op de politieke, economische en sociale relaties tussen China en Hongkong. Tenslotte kom ik in de conclusie terug op de hoofdvraag en zal ik deze beantwoorden.
H1: Hongkong
Hongkong is een schiereilandje aan het Zuidoosten van China. Het grenst aan de provincie Guangdong. De oppervlakte van Hongkong beslaat zo’n 1096 vierkante kilometer. Hongkong had in 1998 ongeveer 6,6 miljoen inwoners (Information Services Department, Hong Kong april 2000).
Hongkong is tijdens de Opiumoorlogen met China Brits bezit geworden. Dit begon met de annexatie van het eiland Hongkong na de eerste Opiumoorlog in 1842. Na de tweede Opiumoorlog in 1860 werd het schiereiland Kowloon erbij gevoegd en in 1898 kwam de New Territories in bezit van de Britten voor 99 jaar. De Britten stichtten de kolonie voornamelijk om handel te kunnen drijven met de binnenlanden van China (Kemenade 1996: 73). Hongkong is tot 1 juli 1997 onder brits bestuur gebleven. Op die datum liep de erfpacht van de New Territories af.
Hongkong leeft van de export van consumentengoederen. Deze export gaat in de eerste plaats naar het vaste land van China en in de tweede plaats naar de Verenigde Staten. Juist omdat Hongkong op de export georienteerd is, wordt er aan de ene kant naar vrijhandel gestreefd. Aan de andere kant worden er ook maatregelen genomen om de vrijhandel en de economische groei veilig te stellen. Zo is bijvoorbeeld de Hongkong dollar gekoppeld aan de US dollar. Deze exportoriëntatie maakt de economie echter ook gevoelig voor de crisis (Information Services Department, Hong Kong april 2000).
1.1: Hongkong en de overnamekwestie
Hongkong was dus tussen 1842 en 1997 een kolonie van Groot-Brittannië. In Hongkong werd de democratie pas laat ingevoerd in vergelijking met andere koloniën van Groot-Brittannië. Dit had als oorzaak, dat Groot-Brittannië bang was voor de reactie van China. China wist namelijk ook wel, dat de meest voormalige koloniën van Groot-Brittannië, waar de democratie was ingevoerd, na afzienbare tijd onafhankelijk waren geworden. Dit laatste zou China niet toestaan en dat liet het dan ook duidelijk merken (Fischer and Ivory mei 1998).
In 1982 begonnen China en Groot-Brittannië de onderhandelingen over de toekomst van Hongkong. Deze onderhandelingen gingen voornamelijk over de handhaving van de stabiliteit en welvaart van Hongkong (Kemenade 1996: 15). Dit leidde in 1984 tot de ondertekening van de 'Joint Declaration'. Dit was een overeenkomst over de teruggave van Hongkong, Kowloon en de New Territories. In deze verklaring stond onder andere, dat democratische verkiezingen zouden blijven bestaan en dat de bestaande wetten en vrijheden gegarandeerd zouden blijven na de overname. Deze verklaring was echter alleen tot stand gekomen en ondertekend vanwege de vage omschrijvingen erin. Beide landen gaven dus ook hun eigen betekenis aan de inhoud ervan. Vandaar dat Groot-Brittannië in de jaren negentig alsnog begon met een democratiseringsproces. Zo nam de toenmalige gouverneur Patten nog een aantal hervormingsmaatregelen voor de laatste verkiezingen (in 1995) voor de overname. De Chinese regering was het echter niet eens met deze interpretatie van het verdrag. Zij zag de hervormingen zelfs als een bedreiging voor de zakelijke en professionele gemeenschap in Hongkong, die had gezorgd voor de continuïteit van het economische succes aldaar. Na de overname werden dus bijna alle nieuwe maatregelen, die zijn genomen sinds het sluiten van het verdrag, weer teruggedraaid (Fischer and Ivory mei 1998).
H2: De economische groei: oorzaken en gevolgen
Een aantal ontwikkelingslanden hebben sinds de Tweede Wereldoorlog een indrukwekkende industriële groei meegemaakt. Deze Newly Industrialising Economies (NIE's) zijn er in geslaagd in korte tijd moderne industrieën op te bouwen. In deze relatief korte periode, zijn zij opgeklommen tot in de categorie van de rijkste landen. De NIE's zijn een voorbeeld voor vele andere ontwikkelingslanden. Die zien aan de NIE's, dat ze zich niet alleen met primaire productie hoeven bezig te houden, maar dat industrialisatie ook tot de mogelijkheden behoort (Szirmai 1994: 24, 25).
In dit hoofdstuk zal de snelle economische groei aan de orde komen. Er zal worden belicht wat eventueel de oorzaken konden zijn van deze uitzonderlijke groei en hoe de groei zich uitte in Hongkong.
2.1: Oorzaken van de groei in Zuidoost Aziatische Regio
Er worden door verschillende auteurs verschillende oorzaken genoemd voor de economische groei in de Aziatische landen. Zo bespreekt bijvoorbeeld MacKerras (1995) de volgende oorzaken. Hij noemt exogene en endogene oorzaken. Onder de exogene oorzaken vallen de toevallige historische en geopolitieke omstandigheden en het waardensysteem. Zo hebben de NIE’s voordeel gehad van een goede koloniale ervaring. Bovendien zijn de strategische allianties met de VS ook voordelig geweest. en heeft de economische prestatie culturele wortels. En onder de endogene oorzaken vallen de ondernemendheid en creativiteit van de initiatiefnemende beleidsmakers en hun interactie met de private sector.
2.2: Economische groei in Hongkong
Op het gebied van welvaart worden landen vaak met elkaar door middel van het Bruto Nationaal Product vergeleken. Zo had Hongkong in 1991 een BNP van US $13430 per hoofd van de bevolking en was de gemiddelde jaarlijkse groeivoet tussen 1965 en 1990 5, 6%. Dit percentage is zeer hoog, zo is het bijvoorbeeld zeker het drievoudige van wat Nederland als groeipercentage had tussen 1980 en 1990 (dat was 1,6%) (Szirmai 1994: 21, 22).
Er was dus ook in Hongkong sprake van een sterke economische groei. Tsang geeft hier enkele oorzaken voor, zoals de prijsstabiliteit, de aanwezigheid van hoge binnenlandse spaargelden en de aanwezigheid van geschoolde en zeer flexibele arbeidskrachten. Bovendien bestond er fiscale voorzichtigheid en openheid voor handel en investeringen. Verder zorgde ook het promoten van interregionale handel voor sterke groei en welvaart in die periode.
Volgens Van Kemenade (1996: 74) echter zijn de oorzaken van de economische groei in Hongkong het noodlot, de aanwezigheid van de Britten als koloniale heersers en de communistische revolutie in China.
H3: De economische crisis: oorzaken en gevolgen.
Midden 1997 begon de economische crisis in Zuidoost Azië. Deze crisis stopte plotseling de snelle economische groei in de regio. De landen Thailand, Korea, Indonesië en Maleisië werden het zwaarst getroffen (Lim).
Thailand, Korea, Indonesië, de Filippijnen, Maleisië en Hongkong gingen als reactie op de crisis een soberheidsbeleid voeren. Met dit beleid werden rentepercentages verhoogd, kredieten aangesnoerd, bezuinigd op de overheidsuitgaven en in sommige gevallen de belastingen verhoogd. Dit alles met het doel om de tekorten in het overheidsbudget te verkleinen en inflatie na het devalueren van de munt te drukken. Men probeerde op verschillende manieren kapitaal aan te trekken. Dit deed men door waardevermeerdering van binnenlandse vraag, het verhogen van de spaargelden, het ontmoedigen van kapitaalvlucht en het aantrekken van nieuw kapitaal (Lim).
In dit hoofdstuk zal ik ingaan op de crisis. Eerst zal ik de situatie bespreken, zoals die was in Hongkong ten tijde van de crisis. Daarna zal ik overgaan op de oorzaken en eventuele gevolgen van de crisis
3.1: Economische crisis in Hongkong
De economische crisis was het eerst te voelen in de toerismebranche. Vanwege de monetaire crisis in de regio nam het aantal toeristen af. Bedrijven in de toeristenbranche hadden niet op deze afname gerekend en verwachtten een overvloed aan toeristen. Door deze verwachtingen verlaagden zij hun hoge prijzen niet. Bovendien gingen er mensen vanuit Hongkong op vakantie elders in Zuidoost Azië om te genieten van de goedkope prijzen. Deze mensen gaven hun geld niet uit in Hongkong, waardoor zij bijdraagden tot de vermindering van inkomsten in de toeristenbranche (Lian mei 1998).
Dat er in Hongkong een crisis gaande was is ook te zien aan het werkloosheidspercentage. Zo schommelde dit percentage tussen 1994 en 1997 nog ongeveer tussen de twee en de drie procent, in 1998 was het percentage bijna verdubbeld naar 4.7 procent (Information Services Department, Hong Kong april 2000). Bovendien werden de lonen verlaagd. Ook de huren van verschillende kantoorpanden en woonhuizen daalden. Dit laatste was natuurlijk wel weer positief voor de consumenten. Het was echter rampzalig voor de huizenmarkt.
Alle Aziatische economieën, op Hongkong en China na, hebben in reactie op de crisis hun munt gedevalueerd. Hiermee proberen ze nieuw kapitaal binnen te laten komen en kapitaalvlucht tegen te gaan. Het zorgde inderdaad voor binnenkomend kapitaal, maar echter ook voor verhoging van de schuldenlasten. Zoals al gezegd liet Hongkong zijn munt niet devalueren. Dit is niet mogelijk, omdat de wisselkoers van de Hongkong dollar op 14 oktober 1983 is vastgezet aan de US dollar. Hierdoor kan er niet meer geld gemaakt worden, dan dat er US dollars het land binnen komen. Dit systeem heet het 'currency board system' (Lian mei 1998). Het kost veel geld om dit te handhaven. Bovendien bemoeilijkt het systeem het opstaan uit de crisis. Aangezien het echter niet mogelijk is om te speculeren op wisselkoersen zorgt dit systeem wel weer voor stabiliteit (Lim).
Men heeft bij het begin van de crisis wel getwijfeld of Hongkong het 'currency board system' zou handhaven, aangezien de omringende landen hun munt devalueerden. Dit leidde tot speculatieve aanvallen op zowel de aandelenmarkt als op de munteenheid (Lim).
Ook de overname van Hongkong door China zorgde voor politieke onzekerheid. Men was bezorgd over de bereidheid van de nieuwe overheid om het 'currency board system' te handhaven(Lim).
3.2: Oorzaken van de economische crisis
Volgens Lim zijn de oorzaken van de economische crisis in Zuidoost Azië de macro-economische onbalancen, de structurele tekortkomingen in de financiële sectoren en de tekortkomingen in de politieke en corporate regeringen. Waarbij het laatste ook weer de eigenlijke oorzaak van de eerste twee is. Volgens haar zijn de endogene oorzaken van MacKerras (1995) juist de oorzaken van de crisis.
Eén van de oorzaken van de crisis in Hongkong is volgens Lian (mei 1998) het inéénstorten van de huizenmarkt. De prijzen op de huizenmarkt waren tot vlak voor de crisis tot recordhoogtes gestegen. Dit kon gebeuren doordat maar weinig van de Hongkongse grond particulier bezit was. Het grootste deel was eigendom van de overheid. Deze tekorten aan particuliere grond leidde tot speculaties en enorme prijsstijgingen. Gouverneur Tung had echter met zijn aantreden beloofd wat aan deze torenhoge prijzen te doen en geleidelijk de overheidsgrond vrij te geven voor opkoop. Zijn redenatie was, dat goedkopere grondprijzen buitenlandse investeerders zou lokken. De prijzen daalden echter niet geleidelijk, maar stortten in.
Tsang noemt als oorzaken voor de crisis het met vriendjespolitiek doordrenkte kapitalisme, het te veel lenen in de private sector, inadequate bank maatregelen, slecht risico management, trage beleidsfouten gemaakt door de gemeente en de banken. Bovendien zorgde sterke groei, aangewakkerd door kapitaal instroom, voor grote zwendelarij. Dit kon niet goed blijven gaan en de gevolgen van de uitkomst verspreidden over geheel Zuidoost Azië en zorgden voor crisis in de gehele regio. De groei van de moderne informatie technologie versnelde de snelheid van besmetting.
China heeft onder andere door zijn grote achterland (wat dient als afzetmarkt voor de in het land zelf geproduceerde goederen) en het vasthouden van de vaste wisselkoersprijs maar weinig geleden onder de crisis en de economie is zelfs met 8% blijven groeien (Tsang). Deze conditie van China heeft er ook voor gezorgd dat ook Hongkong niet zo heel hard werd meegetrokken in de crisis. Dit komt doordat Hongkong zeer veel handel drijft met China (Information Services Department, Hong Kong april 2000)
3.3: Gevolgen van de economische crisis
Eén van de gevolgen van de crisis is het wantrouwen dat Zuidoost Aziatische landen hebben gekregen ten opzichte van het marktmodel en het westerse kapitalistische systeem (Lim).
De crisis heeft volgens Tsang echter ook positieve gevolgen gehad. Zo kon men in Hongkong door de crisis eindelijk radicale hervormingen doormaken, die anders onmogelijk zouden zijn. Dit is ook één van de aanbevelingen, die Lim doet. Zij zegt dat de Aziatische overheden moeten reorganiseren en daarna de sterkere staten van de wereld kunnen zijn. In die reorganisatie zullen de staten de overheidsbemoeienis met de markt moeten verminderen. Dit kunnen zij onder andere doen door het privatiseren van staatsbanken en het ver- en afbreken van monopolies en vriendjeskapitalisme. Dit reorganiseren kunnen de staten in deze regio volgens Lim, juist omdat ze de economische crisis hebben meegemaakt.
H4: De relaties met China
Aangezien Hongkong een klein gebied is, dat tijdens de koloniale periode aan China grensde en sinds 1 juli 1997 weer van China is, mag het duidelijk zijn, dat er een relatie bestaat tussen China en Hongkong. Bovendien is China in de geschiedenis bedoeld en onbedoeld van invloed geweest op de verschillende economische processen in Hongkong. Zelfs nu het Hongkong zoveel mogelijk laat doorgaan op de ‘oude koloniale’ manier, blijft China van invloed. Deze invloed is te zien in de manier van bestuur van de regio, in de verschillende Chinese mensen die in Hongkong wonen, in de handel die gedreven wordt tussen de beide gebieden, enzovoorts.
Zoals al eerder gezegd bood volgens Van Kemenade (1996: 74) onder andere de communistische revolutie in China veel mogelijkheden voor economisch succes in Hongkong. Dit hoofdstuk zal verder ingaan op enkele relaties tussen Hongkong en China en de beïnvloeding van de politiek en economie in Hongkong door China. Dit zullen echter niet alle relaties en invloeden zijn, die aanwezig zijn tussen China en Hongkong. Ik heb er echter voor gekozen enkele in mijn ogen belangrijke relaties en invloeden wat uitvoeriger te bespreken.
4.1: De Chinese overheid
Veel auteurs, zoals bijvoorbeeld Lian (mei 1998) en Tang (mei 1998), geven aan dat China na de overname zoveel mogelijk probeert Hongkong zijn eigen gang te laten gaan. Van Kemenade (1996: 78) schrijft, dat deze houding van China ten opzichte van Hongkong ontstaan is tijdens de Koreaanse oorlog. Deze oorlog had bij de Amerikanen een grootscheepse militaire reactie uitgelokt om de uitbreiding van het communisme in de Oost-Aziatische regio tegen te gaan. Aangezien de Britten wel troepen naar Korea stuurden, maar verder niet meededen aan de Amerikaanse blokkade, werd Hongkong vanaf Chinese kant geduld als Britse kolonie. Bovendien had het de functie van achterdeur om te kunnen importeren vanuit en exporteren naar ‘de westerse wereld’.
Aan de andere kant heeft China ook vaak zijn aanwezigheid laten voelen in de politiek van Hongkong. De Chinese regering en dan met name Deng Xiaoping eisten na de overeenkomst over de overname van Hongkong steeds meer beïnvloeding in het bestuur van Hongkong. Zo ontwierpen zij de Basiswet en stelde Deng later in 1987 dat verkiezingen niet goed voor Hongkong waren. Hiermee ondermijnde hij de deelverkiezingen die gehouden zouden worden in 1988 (Kemenade 1996: 89).
Vooral in het laatste decennium waarin Hongkong nog Brits eigendom was, leidden de hevige discussies tussen de regeringen in Londen en Beijing over de toekomst van Hongkong tot onrust in de economie van Hongkong (Kemenade 1996: 96).
Bovendien ontstond er in Hongkong na de studentenopstand in 1989, waaraan Hongkong actieve steun had geleverd, angst voor de repressailles, die China zou nemen na de hereniging. Als gevolg van deze angst trokken vele intellectuelen uit Hongkong om elders een westerse nationaliteit te verkrijgen (Kemenade 90-92).
4.1.1: De hereniging
Hoewel gezegd wordt, dat China Hongkong nu na de hereniging zoveel mogelijk met rust laat, is dit eigenlijk niet mogelijk. Door de vele sociale en economische relaties tussen de gebieden, kan de regering in Beijing zich niet politiek afzijdig houden (Tang mei 1998).
Zo heeft Deng Xiaoping al in 1984 de ‘one-country-two-systems’ formule gelanceerd als beleid. In deze formule zit het idee, dat China kan leven met twee economische systemen, het kapitalistische systeem van o.a. Hongkong en Taiwan en het socialistische systeem van communistisch China. Dit model moet ervoor zorgen, dat de verschillen tussen de systemen gehuisvest kunnen worden in één land. Dit kan door ze strict gescheiden te houden, tot de condities voor complete eenheid bereikt zijn (Tang mei 1998).
Bovendien is er voor Hongkong zo wie zo politiek gezien wat veranderd. Het is nu na de hereniging een Special Administrative Region (SAR) geworden. Dit wil zeggen, dat Hongkong voor een deel soeverein is gebleven. Het kan bijvoorbeeld nog steeds verkiezingen houden voor de eigen regio en wetten maken en implementeren voor die regio. Aan het hoofd van de SAR staat een gouverneur, die zowel aan de SAR verantwoordelijkheid moet afdragen als aan de regering in Beijing
4.1.2: Shenzhen
In 1980 werden er in het zuidoosten van China vier Speciale Economische Zones (SEZ) gecreëerd. Deze zones hadden tot doel te zorgen voor een snelle naar buiten gerichte economische ontwikkeling. Welke Hongkong en Taiwan dichter bij China zou kunnen trekken. Bovendien moesten deze SEZ zorgen voor technologische vooruitgang. De zij moesten produceren voor de export en moesten buitenlandse valuta het land binnen halen.
De zone Shenzhen werd echter een uitbreidingsgebied voor Hongkong om goedkoop te kunnen produceren. De lonen en de grondprijzen waren er relatief laag en de productie kon betaald worden met in Hongkong geproduceerde goederen (Kemenade 1996: 143). Op deze manier werd Shenzhen een nieuwe voorstad van Hongkong. Deze voorstad werd hermetisch afgesloten van de rest van China. Het kapitalisme moest namelijk sterk gescheiden blijven van het socialisme. Bovendien kreeg Shenzen nog sterke kritiek ten tijde van de economische recessie in de rest van het land en, het was dan misschien een economisch speciale zone, het moest zich nog wel aan de politieke regels houden. Toch groeide Shenzhen uit tot een economisch productief gebied. De meeste handel van Shenzhen ging via Hongkong (Kemenade 1996: 142). Het heeft dan ook als SEZ geholpen de kloof tussen het kapitalistische Hongkong en het socialistische China te overbruggen (Kemenade 1996: 150)
4.2: Chinezen in Hongkong
De chinezen die naar Hongkong kwamen hebben later op verschillende manieren invloed uitgeoefend op de economie en de politiek. Zo kwamen tijdens de communistische revolutie en het communisme van Mao in China er twee soorten vluchtelingen vanuit China Hongkong binnen, de armen uit de onderklasse en de ondernemers uit Shanghai. Zij gingen beiden naar Hongkong vanwege de vrijheden van de vrijhandel. Beide groepen profiteerden van elkaar. De ondernemers startten bedrijven, waarin de armen goedkoop konden werken en geld verdienen. Door deze samenwerking kon de economie in Hongkong weer verder groeien.
Patriotische bewegingen in Hongkong werden door de Chinese overheid beïnvloed, om zich positief uit te spreken over de overname van zowel de soevereiniteit, als het bestuur van Hongkong door de Chinese overheid. Dit leidde in 1983 tot hevige acties. Deze hadden het verlies van het vertrouwen in de onroerend-goedmarkt, de beurs en de Hongkong-dollar tot gevolg. Als reactie hierop besloot de regering op 14 oktober om de wisselkoers van de Hongkong-dollar te verbinden met de Amerikaanse dollar (Kemenade 1996: 83).
Er is in Hongkong sinds de overname een versnelling van een opkomende marktmentaliteit op de beurs en in de beveiligingsindustrie. Deze versnelling is een gevolg van de ‘March of the Red Chips’. 'Insider' handel en ongepaste informatielekken zijn alom heersend en leidden tot frequente onverklaarbare sprongen in de prijzen van sommige aandelen. Het ‘Red Chip’ concept is gebaseerd op voorkennis over de investeringen van kwaliteitswinsten in bedrijven in Hongkong, verworven door China, die aan de beurs genoteerd zijn. Deze winstinvestering moet echter goedgekeurd worden door de regering in Beijing. Door de grote bureaucratie binnen de chinese regering weten vele overheidsfunctionarissen van de diverse investeringsplannen, voordat het ‘gewone’ publiek ervan op de hoogte is. Deze functionarissen maken misbruik van hun kennis, door ermee op de beursen en in de beveiligingsindustrie te speculeren (Lian mei 1998).
Chinese provinciale en lokale overheden, centrale overheidsafdelingen en zelfs de ‘People’s Liberation Army’ hebben na het openen van de economie voor het kapitalisme op verschillende manieren bedrijven opgezet. Deze commerciële bedrijven zijn opgezet om te opereren buiten China en dan voornamelijk in Hongkong. Sommigen ontvangen legaal en openlijk kapitaal van hun moederbedrijven, veelal lokale overheden, in China. Deze bedrijven worden ook wel ‘window companies’ van het betreffende moederbedrijf genoemd. Zij moeten zich echter aan zeer strikte regels houden. Bovendien wordt het steeds moeilijker om een ‘window company’ op te zetten. De regering in Beijing wil namelijk niet dat de Hongkongse markt overstroomd wordt met dit soort bedrijven, dat zou namelijk de economie van Hongkong in gevaar kunnen brengen. Bovendien zou het niet stroken met het ‘one-country-two-systems’-idee. De verschillende lokale overheden willen echter wel doorgaan met het opstarten van dit soort bedrijven en sturen enkele topmensen met geld naar Hongkong om daar ‘back-window companies’ op te zetten. Deze bedrijven werken wel onder de naam van hun moederbedrijf in China, maar zijn echter niet wettelijk met hun moederbedrijven verbonden. Investeren in deze bedrijven is dus een risicovolle aangelegenheid. Zij hebben namelijk niet echt een onderpand in China zitten, om aan te breken in eventuele slechte tijden. Deze ‘back-window companies’ hebben in de jaren 1997 gezorgd voor een versnelling van de economische crisis (Lian mei 1998)
Conclusie
Hongkong is één van de Aziatische Tijgers, ook wel Newly Industrialising Economy genoemd. De economie van het schiereiland in het zuiden van China is in de laatste dertig jaar sterk gegroeid, maar heeft ook de economische crisis van 1997 vrij goed doorstaan.
De vraag die ik mij in dit paper gesteld heb, is: Welke invloeden hebben de relaties tussen China en Hongkong op de economische ontwikkelingen in Hongkong? Ik ben dus van mening, dat er relaties zijn en dat zij invloed uitoefenen op de economische ontwikkelingen in Hongkong. Ik denk ook dat deze relatie voornamelijk positief is geweest, op de jaren rond de studentenopstanden op het Tiananmenplein in 1989 na.
Vanaf de kolonisatie van de (schier)eilanden van Hongkong door de Britten is het gebied al bedoeld voor de handel van het westen met China. Deze situatie kon blijven voortbestaan door de Koreaanse oorlog. China werd een gesloten land, met maar één opening naar het westen: Hongkong. Ook in die tijd kon Hongkong weer profiteren van het grote Chinese achterland, waar niemand anders bij kon. De inwoners van Hongkong hebben ook geprofiteerd van hun eigen apolitieke standpunten ten opzichte van democratie. De leiding van het gebied lag in handen van de Britse overheid en zij voerden in Hongkong een laisez-faire beleid. Doordat de mensen niet in de politiek geïnteresseerd waren, leefde China ook in de waan, dat de overdracht geen probleem zou zijn.
Alleen in de laatste tien jaar voor de overdracht bekoelde de relatie tussen China en Hongkong. Nadat Hongkong de studentenopstanden in 1989 gesteund had, was het moeilijker geworden om toegang te krijgen in China en om te investeren in China. Bovendien werd enkele jaren later Patten de laatste gouverneur van Hongkong. Hij probeerde het gebied koste wat het kost in de laatste paar jaren voor de overname nog te democratiseren, wat met iedere poging weer op fel verzet stuitte van de Chinese overheid. Dit was gelijk te merken in de economie, al kwam de uitbarsting pas in 1997 zelf. Al na het Tiananmendrama vluchtten vele intelectuelen vanuit Hongkong naar het buitenland uit angst voor repressailles van de Chinese overheid na de overname. Ook de strubbelingen tussen Patten en Deng Xiaoping in de laatste paar jaar voor de overname weerhielden vele buitenlandse investeerders te investeren in Hongkong. Ook zij waren onzeker over de toekomst van Hongkong na de machtsoverdracht in 1997.
Nu na de overname komt Hongkong goed uit de crisis en stijgt de economie weer. De investeerders hebben gezien, dat de regering in Beijing Hongkong zo veel mogelijk zijn gang laat gaan. Het gebied is namelijk te belangrijk voor de economie van het gehele land, om de economie in Hongkong inéén te laten storten. Bovendien wordt China steeds meer geopend, waarbij Hongkong de prachtige kans heeft en kansen biedt aan buitenlandse investeerders om te verdienen aan het grote binnenland van China. Hongkong heeft deze kans, omdat het een gebied is, dat bekend is met handel en management. Bovendien heeft het een heleboel privileges gekregen van de Chinese overheid.
Naast de conclusie dat de Chinese invloeden in Hongkong voornamelijk positief zijn geweest, wil ik ook de conclusie trekken, dat de invloed van China groot was en nu alleen nog maar groter is geworden door de eenwording. De invloed was groot omdat het niet alleen door de Chinese overheid werd uitgeoefend, maar ook door de inwoners van Hongkong. Een groot aantal van hen was zelf chinees en velen hadden nog contacten in China. Ook deze persoonlijke banden tussen China en Hongkong zorgden voor kapitaalstromen tussen de beide landen. Zo investeerden Hongkong-Chinezen bijvoorbeeld in hun geboortegebied in China en investeerden Chinese rijksfunctionarissen zelf of via hun familie in Hongkong om hun geld veilig te kunnen stellen.
Ik wil in geen geval zeggen, dat de verschillende banden met China de enige factoren zijn geweest, die een rol hebben gespeeld in de economische ontwikkelingen van Hongkong. Er zijn nog vele andere factoren van belang. Ik denk echter wel, dat de banden met China belangrijke factoren zijn in die ontwikkelingen en dat zij geenszins over het hoofd gezien mogen worden als deze ontwikkelingen bekeken en geanalyseerd worden.
Bibliografie
Fischer, Jeffrey and Hugh J. Ivory
mei 1998 The 1998 Hong Kong Election System. In Hong Kong: The Challenges of Change.
http://www.asiasociety.org/publications /update_hongkong_ challenges.html
Information Services Department, Hong Kong
Hong Kong Fact Sheets http://www.info.gov.hk/hkfacts/facts_e.htm
april 2000.
Kemenade, Willem van
1996 China BV; Superstaat op zoek naar een nieuw systeem. Amsterdam: Uitgeverij Balans.
Lian, Yi-zheng
mei 1998 An Economic Roundup of Post-Handover Hong Kong. In Hong Kong: The Challenges of Change. http:www.asiasociety. org/publications/update_hongkong_ challenges.html
Lim, Linda Y.C.
The Asian Economic Crisis; The Challenges for Government Policy and Business Practice.
http://www.asiasociety.org/publications/update_crisis_lim.html
MacKerras, Colin
1995 Eastern Asia: an introductory history. Melbourne: Longman
Szirmai, A.
1994 Ontwikkelingslanden dynamiek en stagnatie. Groningen: Wolters-Noordhoff
Tang, James T.H.
mei 1998 Politics in Hong Kong: Democracy in retreat? In Hong Kong: The Challenges of Change. http://www.asiasociety. org/publications/update_hongkong_ challenges.html
Tsang, Donald
H1: hard lessons and radical reforms, H2: Constitution and Administsration http://www.info.gov.hk/isd/hk99/eww/01/index.htm
laatst bijgewerkt op 24-03-2001
